بیماری پوستی زونا: درمان، علت و علائم
بیماری زونا در نتیجه ویروسی ایجاد می‌شود که عامل ابتلا به بیماری آبله‌مرغان می‌باشد. پس از بهبودی از بیماری آبله‌مرغان، ویروس آن در بدن از بین نرفته و در سیستم عصبی مرکزی بدن در حالت خاموش باقی می‌ماند. در نتیجه این بیماری جوش‌های پوستی معمولاً در یک یا چند نوار مشخص تحت عنوان درماتوم (dermatomes) روی بدن تشکیل می‌شود. علاوه بر این همواره امکان دارد این نوارها بر روی ناحیه صورت ایجاد گردند.
در حقیقت درماتوم ناشی از ابتلا به بیماری زونا با توجه به مسیر یک عصب خاص بر روی بدن تشکیل می‌شود و به همین دلیل عفونت ایجاد شده در این شرایط به جای کل بدن فقط بر روی نواحی مشخص مشاهده می‌گردد.
فهرست مطالب
دلایل ابتلا به بیماری زونا
در اکثر موارد ابتلا به این بیماری، دلیل مشخص برای شروع فرآیند تکثیر ویروس واریسلا زوستر (ویروس عامل ابتلا به بیماری زونا) وجود ندارد. به این ترتیب معمولاً بیان می‌شود ابتلا به بیماری زونا زمانی در افراد مشاهده می‌شود که سیستم ایمنی بدن به دلایل مختلف ضعیف شده و این شرایط باعث شروع فعالیت ویروس در بدن شود. سایر دلایل احتمالی برای ابتلا به بیماری زونا به شرح زیر هستند.
- بالا رفتن سن
- ابتلا به بیماری‌های خاص همچون سرطان و ایدز
- استفاده از روش‌های درمان سرطان مثل شیمی‌درمانی و رادیوتراپی که در عمل می‌توانند کاهش مقاومت سیستم ایمنی در برابر بیماری‌ها را به همراه داشته باشند.
- استرس یا آسیب روحی در نتیجه شرایط مختلف
- مصرف داروهای خاص که باعث فرونشاندن سیستم ایمنی بدن می‌شود. برای مثال پس از پیوند اعضا، درصد بالایی از بیماران به خاطر مصرف این داروها به بیماری زونا مبتلا می‌شوند.
- ابتلا به بیماری زونا در کودکان در مواردی مشاهده می‌شود که مادر در دوره بارداری به آبله‌مرغان مبتلا شده یا خود کودک در زمان نوزادی به آبله‌مرغان مبتلا شده باشد.
علائم بیماری زونا
رایج‌ترین نشانه ابتلا به بیماری زونا درد است که با احساس گرفتگی، سوختگی، یا خارش همراه بوده و در برخی موارد درد بیمار ممکن است شدید باشد. این درد گاهی اوقات به صورت احساس تیر کشیدن به صورت موقتی احساس شود. سایر علائم عادی این بیماری ایجاد حساسیت در پوست و تشکیل تاول‌های پوستی است. معمولاً، بیماری زونا با مراحل مشخص زیر همراه است.
- درد شدید، احساس سوزش، بی‌حسی، و خارش در یک نقطه خاص از پوست که فقط در یک سمت بدن ایجاد می‌شود.
- 1 تا 5 روز پس از شروع درد، جوش‌های پوستی در پوست ظاهر می‌شوند.
- در ادامه جوش‌های پوستی با یکدیگر ادغام شده و تبدیل به تاول‌های پوستی پر از مایع می‌شوند که برای بیمار احساس خارش به همراه دارند.
- جوش‌های ظاهر شده در نتیجه این بیماری شبیه جوش‌هایی است که در موارد ابتلا به آبله‌مرغان مشاهده می‌شود. به هر حال این جوش‌ها فقط در نقاط خاص پوست که عصب از آن‌ها عبور کرده ایجاد می‌گردند.
- گاهی اوقات تاول‌های پوستی با یکدیگر ادغام شده و یک نوار قرمز بر روی پوست ایجاد می‌کنند که شباهت زیاد با سوختگی شدید دارد.
- ممکن است با گذشت یک هفته تاول‌های جدید بر روی پوست تشکیل شود.
- احتمالاً التهاب در بافت نرم نواحی زیر و اطراف جوش‌ها ایجاد می‌شود.
- در افرادی که الگوی جوش‌های آن‌ها در بالاتنه ایجاد شده باشد، فرد ممکن است احساس گرفتگی عضلات داشته و حتی با تماس بسیار آرام نیز درد احساس کند.
- تاول‌های پوستی به تدریج خشک شده و با گذشت 7 تا 10 روز پوست انداخته و خشک می‌شوند. در این مرحله جوش‌ها دیگر عفونی محسوب نمی‌شوند.
عوارض ابتلا به زونا
عوارض اصلی ابتلا به زونا به شرح زیر هستند.
- دردهای عصبی پس از ابتلا به بیماری زونا (PHN) که در بین 10 تا 20 درصد بیماران مشاهده می‌شود.
- نوروپاتی محیطی که در بین 5 تا 10 درصد بیماران مشاهده می‌شود.
- عفونت پوستی
- آنسفالیت (التهاب مغز)
- میلیت عرضی (transverse myelitis) که مربوط به التهاب ستون فقرات است.
- تشکیل لکه‌های سفید بر روی پوست به خاطر از بین رفتن رنگ‌دانه‌های پوستی در نقاطی که جوش پوستی در آن‌ها ایجاد شده است.
- سندرم رامسی هانت (ramsay hunt syndrome)
- مشکلات بینایی
- ضعف عمومی
انتقال
در مورد انتقال بیماری زونا می‌توان به نکات زیر توجه کرد.
- امکان انتقال بیماری زونا از یک فرد به فرد دیگر وجود ندارد. به هر حال، ویروس واریسلا زوستر می‌تواند در مرحله فعال بودن ویروس به افرادی منتقل شود که قبلاً هیچ‌گاه به آبله‌مرغان مبتلا نشده‌اند. در این موارد، افرادی که ویروس به آن‌ها منتقل می‌شود به بیماری آبله‌مرغان (و نه بیماری زونا) مبتلا می‌گردند.
- بیماری زونا از طریق سرفه کردن یا عطسه کردن به سایر افراد منتقل نمی‌شود، اما انتقال آن از طریق تماس مستقیم با مایع موجود در تاول‌های پوستی امکان‌پذیر است. به هر حال قبل از تشکیل تاول و پس از خشک شدن آن، فرد بیمار عامل انتقال بیماری نخواهد بود.
- زونا سطح واگیر کمتر در مقایسه با آبله‌مرغان دارد. به این ترتیب در صورت پوشاندن مناسب جوش‌های پوستی، ریسک پخش شدن ویروس این بیمار در سطح حداقل قرار خواهد داشت.
تشخیص ابتلا به بیماری زونا
تشخیص ابتلا به بیماری زونا توسط پزشک بر اساس ظاهر بیمار و الگوی گسترش یافتن جوش‌های پوستی در طول یک درماتوم انجام می‌شود. در مواردی که تشخیص دقیق مشکل امکان‌پذیر نباشد، تشخیص ابتلا به زونا با آزمایش مایع موجود در تاول‌های پوستی یا بررسی آنتی‌بادی‌های موجود برای ویروس واریسلا زوستر در خون فرد انجام می‌شود.
درمان زونا
تاکنون هیچ روش مشخصی برای حذف و از بین بردن ویروس زونا در بدن کشف نشده است، اما با استفاده از روش‌های مشخص می‌توان علائم این بیماری را به‌طور قابل توجه کاهش داده و کنترل کرد. برخی از مهم‌ترین روش‌های مورد استفاده به این منظور به شرح زیر هستند.
تجویز دارو
- مالش کرم‌های موضعی آنتی‌بیوتیک یا استفاده از پوشش‌های تنگ به افراد مبتلا به زونا توصیه نمی‌شود، زیرا انجام این کار می‌تواند فرآیند بهبود بیمار را آهسته نماید.
- لوسیون کالامین را می‌توان برای تسکین و کاهش خارش پوست مورد استفاده قرار داد.
- گاهی اوقات می‌توان از آنتی‌هیستامین برای جلوگیری از ایجاد خارش و تحریک پوستی در طول شب استفاده کرد.
- پزشک معالج ممکن است از داروهای مسکن برای کاهش درد ایجاد شده در نتیجه بیماری زونا برای بیمار استفاده کند.
- در برخی موارد ممکن است برای بیمار داروهای ضدقارچ تجویز شود تا به این ترتیب فرآیند تکثیر ویروس متوقف شده و شدت و طول مدت علائم بیماری کاهش یابد.
درمان‌های خانگی
- استفاده از لباس‌های گشاد و راحت می‌تواند باعث شود بیمار احساس راحت‌تری داشته باشد.
- در صورتی که نیاز به پوشاندن جوش‌های پوستی وجود داشته باشد، لازم است از پوشش‌های غیرچسبنده بر روی بدن استفاده شود تا به این ترتیب از تحریک پوست جلوگیری گردد.
- خشک و تمیز نگه داشتن جوش‌ها کاهش احتمال عفونت پوستی را برای بیمار به همراه دارد.
چگونه می‌توان جای زخم‌های باقیمانده پس از ابتلا به بیماری زونا را درمان کرد
بیماری زونا معمولاً به صورت یک نوار از تاول‌ها در نواحی اطراف سینه بر روی بدن ایجاد می‌شود. هنگامی که این تاول‌ها خشک شده و پوست بیندازند، ممکن است به صورت عادی به عنوان بخشی از فرآیند بهبود بیماری، جای جوش بر روی پوست باقی بماند. خوشبختانه، امروزه برای حداقل کردن جای جوش باقیمانده بر روی پوست فرد در نتیجه ابتلا به بیماری زونا، از روش‌های مختلف می‌توان استفاده کرد. برخی از مهم‌ترین این روش‌ها در ادامه توضیح داده شده‌اند.
ترمیم جای جوش
در این فرآیند پوست فرد ترمیم می‌شود تا به این ترتیب ظاهر جای جوش باقیمانده بر روی پوست حداقل گردد. در صورتی که جای زخم‌های باقیمانده خارش داشته یا دردناک باشند، استفاده از این روش می‌تواند به کاهش علائم ظاهری آن‌ها کمک موثر نماید.
تزریق ژل به بافت نرم
تزریق ژل به بافت نرم در مواردی استفاده می‌شود که در نتیجه جای جوش ناشی از ابتلا به بیماری، پوست فرد دچار فرورفتگی شده باشد. به این منظور متخصصین ما در این کلینیک از تزریق چربی یا کلاژن و ترکیب آن با هیالورونیک اسید برای تزریق به نواحی آسیب‌دیده پوست استفاده می‌کنند. در نتیجه این کار پوست فرد صاف‌تر شده و ظاهر مناسب‌تر پیدا خواهد کرد.
درم آبریژن
درم آبریژن یک روش رایج مورد استفاده برای درمان جای جوش باقیمانده بر روی پوست در نتیجه ایجاد عفونت و ابتلا به بیماری می‌باشد. به این منظور ناحیه تحت درمان بی‌حسی شده و لایه بالای پوست از طریق پرتاب شن یا کریستال‌های مخصوص به سمت آن از بین می‌رود. توجه داشته باشید برای درمان با این روش ممکن است با توجه به شدت جراحت‌های پوستی ایجاد شده به چند جلسه درمان برای بیمار نیاز باشد.
جراحی لیزر
لیزر یک پرتو قوی نور است که بر بافت زخم آسیب‌دیده بر روی پوست تمرکز می‌کند. این درمان به شدت کنترل شده است و به همین خاطر ریسک ایجاد آسیب برای بافت سالم پوست در آن حداقل می‌باشد. به این ترتیب برای درمان جای جوش ناشی از ابتلا به بیماری زونا، احتمالاً با توجه به شدت مشکل به چند جلسه درمان برای بیمار نیاز خواهد بود.
درمان با برش پانچی پوست (punch excision)
متخصصان پوست این کلینیک می‌توانند جای جوش باقیمانده بر روی پوست در نتیجه ابتلا به بیماری زونا را با برش پوست در محل جوش بردارند. در ادامه پوست جدید به ناحیه تحت درمان پیوند زده می‌شود و به این ترتیب ظاهر جای جوش بر روی پوست حداقل می‌شود. در ادامه معمولاً بخیه‌های استفاده شده برای بستن ناحیه تحت درمان با گذشت چند روز کشیده خواهند شد.
پیشگیری
امروزه برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های آبله‌مرغان و زونا از واکسیناسیون استفاده می‌شود.
- واکسن آبله‌مرغان: این واکسن بدن را در برابر ویروس آبله‌مرغان مصون می‌کند. این واکسن در دو مرحله یک بار در سنین بین 12 تا 15 ماهگی و بار دیگر در سنین بین 4 تا 6 سالگی می‌بایست به فرد تزریق شود.
- واکسن زونا: این واکسن برای افراد بالاتر از 50 سال استفاده می‌شود که قبلاً به بیماری آبله‌مرغان مبتلا شده‌اند. در نتیجه تزریق این واکسن، تعداد موارد ابتلا به بیماری زونا به میزان 50 درصد کاهش پیدا می‌کند.
توجه داشته باشید افراد زیر نباید از واکسن زونا استفاده کنند.
- افرادی که واکنش آلرژیک شدید به ژلاتین، آنتی‌بیوتیک نئومایسین، یا سایر مواد مورد استفاده در واکسن زونا دارند.
- افرادی که سیستم ایمنی بدن آن‌ها به دلایل مختلف ضعیف است.
- خانم‌هایی که باردار بوده یا مشکوک به بارداری هستند.
مشاوره رایگان شبانه روزی