آلودگی به شپش سر نشانه بهداشت فردی ضعیف یا محیط زندگی آلوده نیست. شپش‌های سر ناقل بیماری‌های واگیردار باکتریایی یا ویروسی نیستند و برای درمان شپش سر داروهای بدون نسخه و با نسخه موجود می‌باشد. برای پاک ساختن پوست سر و مو از شپش‌ها و تخم‌هایشان، پیروی دقیق از دستورالعمل‌های درمانی امری مهم است. چندین نوع درمان شپش به صورت خانگی و طبیعی برای برطرف کردن و از بین بردن شپش استفاده می‌شود؛ اما دلیل بالینی دال بر اثربخشی آن‌ها وجود ندارد.

شپش سر چیست؟

شپش‌ها حشرات ریزی هستند که از خون پوست سر انسان تغذیه می‌کنند. آلودگی به شپش که پدیکولوز كاپیتیس Pediculosis capitis نامیده می‌شود اکثر اوقات کودکان را مبتلا می‌کند و معمولاً ناشی از انتقال مستقیم شپش‌ها از موی فرد دیگر است.

علائم و نشانه‌ها

ممکن است شما از هجوم شپش‌ها بی‌اطلاع باشید. بااین‌حال نشانه‌های رایج و متداول شامل علائم زیر می‌باشد:

خارش: خارش پوست سر، گردن و گوش‌ها رایج‌ترین نشانه است. این نشانه یک واکنش آلرژیک نسبت به بزاق شپش است. هنگامی‌که شخص برای اولین بار با آلودگی به شپش مواجه می‌شود ممکن است تا 2 الی 6 هفته پس‌ازآن خارشی رخ نهد.
شپش روی پوست سر: شپش‌ها ممکن است قابل‌مشاهده باشند اما پیدا کردن آن‌ها مشکل است چون کوچک هستند، از نور می‌گریزند و به‌سرعت جابه‌جا می‌شود.
تخم شپش (رشک) روی ساقه مو: رشک‌ها به ساقه مو می‌چسبند. دیدن رشد و نمو رشک‌ها ممکن است مشکل باشد چون بسیار ریزند و برای اینکه با رنگ مو هماهنگ شوند استتار می‌شوند. پیدا کردن آن‌ها اطراف گوش‌ها و خط موی گردن راحت‌تر است. ممکن است پیدا کردن تخم‌های خالی راحت‌تر باشد چون رنگشان روشن‌تر است و از پوست سر دورترند. بااین‌حال، وجود تخم شپش ضرورتاً حاکی از آلودگی جدی نیست.

چرخه زندگی شپش‌ها

شپش سر، حشره‌ای قهوه‌ای‌رنگ یا خاکستری است که تقریباً اندازه دانه توت‌فرنگی است. این حشره از خونی که از پوست سر انسان می‌گیرد تغذیه می‌کند. شپش ماده، ماده چسبناکی تولید می‌کند که تخم‌ها را به ساقه مو می‌چسباند. یک تخم تقریباً به 16/3 اینچ (4 میلی‌متر) پائین ساقه مو می‌چسبد – محیطی که دمایی ایده آل برای رشد و نمو تخم فراهم می‌کند. هر شپش بعد از 8 یا 9 روز از تخم بیرون می‌آید. آنچه بیرون می‌آید شکل نابالغ شپش است که شفیره نام دارد. شفیره پس از 9 تا 12 روز به شپش بالغی تبدیل می‌شود، شپش بالغ 3 تا 4 هفته زنده می‌ماند.

انتقال

شپش‌ها می‌خزند ولی نمی‌توانند بپرند یا پرواز کنند. بیشتر اوقات انتقال یک شپش از فردی به فرد دیگر از طریق تماس مستقیم صورت می‌گیرد؛ بنابراین اکثر اوقات انتقال درون خانواده یا بین بچه‌هایی است که در مدرسه یا هنگام بازی باهم تماس نزدیک دارند.

شواهدی وجود دارد دال بر این‌که برس زدن موی خشک با الکتریسیته ساکن ممکن است باعث شود شپش مسافت کوتاهی در هوا پرواز کند.

انتقال غیرمستقیم امکان ندارد ولی ممکن است شپش‌ها از طریق وسایل زیر از شخصی به شخص دیگر سرایت کنند:

کلاه و روسری
لوازم مربوط به مو
هدفون
بالش
رومبلی
حوله
انتقال غیرمستقیم از طریق لباس‌هایی که با هم نگهداری می‌شوند نیز رخ می‌دهد. برای مثال کلاه و روسری‌هایی که به یک قلاب آویزان می‌شوند یا در قفسه مدرسه نگهداری می‌شوند می‌توانند به‌عنوان وسایلی برای انتقال شپش‌ها عمل کنند.

آزمایش و تشخیص

استاندارد طلایی برای تشخیص آلودگی جدی به شپش سر، شناسایی شفیره بالغ است.

پزشک با دقت موی فرد آلوده را را با یک شانه دندانه‌دار ظریف (شانه رشک) از پوست سر تا انتهای مو شانه می‌زند. اگر شپش زنده‌ای پیدا نشد، احتمالاً کل آزمایش را برای بار دوم تکرار می‌کند و برای پیدا کردن شفیره از یک چراغ مخصوص به نام چراغ وود (چراغ تشخیص پوست) که باعث می‌شود رشک‌ها متمایل به آبی به نظر برسند استفاده می‌کند؛ اما شناسایی رشک‌ها ضرورتاً تشخیص آلودگی جدی به شپش را اثبات نمی‌کند.

یک شپش زنده برای رشد و نمو باید در تماس نزدیک پوست سر باشد. شپش‌هایی که حدوداً در فاصله بیشتر از 4/1 اینچی (mm 6) پوست سر یافت می‌شوند احتمالاً مرده یا خالی‌اند. برای اینکه مشخص شود رشک‌های مشکوک زنده‌اند یا نه می‌توان آن‌ها را زیر میکروسکوپ بررسی کرد – نشانه‌ای از آلودگی جدی محتمل. اگر هیچ شپش زنده‌ای پیدا نشد، احتمالاً از آلودگی قبلی به‌جامانده‌اند و دلیلی بر آلودگی جدی نیستند.

درمان‌ شپش و داروها

احتمالاً پزشک دارویی بدون نسخه توصیه می‌کند که شپش‌ها و برخی از تخم‌ها را از بین می‌برد. این داروها ممکن است تخم‌های که به‌تازگی گذاشته‌شده‌اند را از بین نبرد؛ بنابراین برای کشتن شفیره‌ها بعد از بیرون آمدن از تخم و قبل از بالغ شدن، یک درمان به‌موقع دوم ضروری است.

بنزین الکل (ulesfia)

این محصول برای شپش‌ها سمی نیست ولی با ممانعت از رسیدن اکسیژن آن‌ها را می‌کشد. اثرات جانبی شامل قرمزی و خارش پوست سر می‌باشد. استفاده از این محصول برای ضدعفونی کردن وسایل پزشکی باعث سکته و عکس‌العمل‌های جدی دیگر در نوزادان شده است؛ بنابراین، درمان شپش با بنزین الکل در کودکان کمتر از 6 ماه تائید نشده است.

مالاتیون (ovide)

استفاده از مالاتیون برای افراد 6 سال یا بالاتر تائید شده است. این شامپوی طبی را به مو بزنید و بگذارید به‌طور طبیعی خشک شود و پس از 8 تا 12 ساعت آن را آبکشی کنید. این دارو محتوای الکل بالایی دارد ازاین‌رو نمی‌توان آن را با سشوار یا نزدیک به شعله استفاده کرد.