تبخال‌ها تاول هاییپر مایع، کوچک، دردناک و ویروسی هستند که روی لب، در دهان یا روی بینی به وجود می‌آیند. تبخال معمولاً دردناک بوده و چند روز باقی می‌ماند. برخلاف اکثر عفونت‌های ویروسی، سیستم دفاعی بدن نمی‌تواند تبخال را به‌طور کامل از بین ببرد و به همین دلیل دوباره باز می‌گردند.

علل بروز تبخال

ویروسی که باعث بروز تبخال می‌شود ویروس هرپس سیمپلکس نام دارد. این ویروس دو نوع دارد HSV نوع یک و HSV نوع دو. HSV نوع یک این ویروس معمولاً باعث تبخال می‌شود. ویروس هرپس سیمپلکس یک ویروس دهانی واگیردار است. زمانی این ویروس مسری و واگیردار است که تاول تبخال فعال باشد. وقتی که تاول خشک شده و بسته می‌شود (در مدت چند روز) احتمال مسری شدن آن به شدت کاهش می‌یابد. البته فرد ناقل ویروس هرپس سیمپلکس می‌تواند این ویروس را حتی اگر تبخال او از بین رفته باشد به افراد دیگر منتقل کند زیرا در برخی موارد حتی زمانی که تبخالی وجود ندارد این ویروس در بزاق وجود دارد.

پس از اولین عفونت، ویروس وارد سلول‌های عصبی می‌شود و تمام مسیر عصب را طی می‌کند تا به محلی که به آن گانگیلیون نامیده می‌شود برسد. گانگیلیون محل تجمیع سلول‌های عصبی است. در آنجا این ویروس آرام شده که به آن مرحله "خواب" یا "نهفتگی" گفته می‌شود. در دوره‌های فعال‌تر، ویروس دوباره شروع به تکثیر کرده و عصب را تا رسیدن به سطح پوست طی می‌کند تا تاول‌هایی روی لب‌ها که به آنها تبخال می گویند به وجود آورد.

علل عود مکرر تبخال

ابتلا به برخی بیماری‌های زیر ممکن است باعث عود مکرر تبخال شوند:

• تب، سرما خوردگی یا آنفولانزا (به همین دلیل به آن تب خال گفته می‌شود)
• اشعه ماوراء بنفش (قرار گرفتن در معرض خورشید)
• استرس
• تغییر در سیستم ایمنی بدن
• تغییرات هورمونی مانند قاعدگی
• زخم‌های روی پوست

علائم و نشانه‌های تبخال

در برخی از افراد قبل از بروز تبخال شدید، علائم اولیه بیماری دیده می‌شود. علائم اولیه عفونت معمولاً شامل سوزش یا احساس مورمور شدن است که چند ساعت یا یکی دو روز قبل از تاول زدن خود را نشان می‌دهد. در زمان شکل‌گیری تبخال محل آن قرمز شده و تاول‌های کوچک پر از مایع شکل می‌گیرند. با جمع شدن چند تاول کوچک کنار هم تاول بزرگ‌تر تبخال به وجود می‌آید. تاول ناشی از تبخال دردناک است. معمولاً زمانی که تبخال عود می‌کند، زمان رسیدن به مرحله تاول شدید کوتاه است. تاول‌ها به سرعت خشک می‌شوند ولی دلمه آنها متناسب با شدت عفونت از یک تا چند روز روی محل باقی می‌ماند.

تشخیص تبخال

تشخیص تبخال معمولاً بر اساس ظاهر زخم انجام می‌شود. معمولاً آزمایشی برای تشخیص نیاز نیست زیرا بسیاری از زخم‌هایی که شبیه به تبخال هستند، واقعاً تبخال هستند. بعضی اوقات زخم‌های دهانی مانند زخم‌های برفکی ممکن است با تبخال اشتباه گرفته شوند. البته زخم‌های برفکی معمولاً در دهان ایجاد می‌شوند در حالی که تبخال ها معمولاً روی لب‌ها تشکیل می‌شوند. اگر ابهامی در تشخیص وجود داشته باشد آزمایش‌های مختلفی مثل کشت ویروس یا واکنش زنجیره‌ای پلیمراز را می‌توان انجام داد. برای انجام این آزمایش‌ها، یک سواب روی تاول فعال کشیده می‌شود. 24 تا 48 ساعت اولیه بروز تبخال بهترین زمان برای برداشتن تاول و کشت ویروس در آزمایشگاه است. همچنین روش دیگر، آزمایش DNA که از روی زخم بر روی سواب مالیده شده است می‌باشد. به این نوع آزمایش "واکنش زنجیره‌ای پلیمراز" یا PCR گفته می‌شود. آزمایش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز برای تشخیص ویروس هرپس بسیار خوب عمل کرده اما به راحتی آزمایش کشت ویروس در دسترس نیست.

آزمایشات خون برای آنتی‌بادی‌ها زیاد مفید نیست زیرا پیدا کردن آنتی‌بادی‌های هرپس فقط به این معنی است که در گذشته قسمتی از بدن در معرض ویروس بوده است. این آزمایش‌ها نشان نمی‌دهد که زخم‌های فعلی به دلیل وجود ویروس هرپس است.

درمان‌های پزشکی برای معالجه تبخال

داروهای متعددی برای کاهش طول مدت ابتلا به تبخال یا کاهش علائم تبخال وجود دارد. برخی از آنها موضعی هستند (این داروها به شکل کرم یا پمادهایی است که مستقیماً روی زخم استعمال می‌شود) و برخی هم به شکل قرص‌های خوراکی هستند

داروهای موضعی بدون نیاز به نسخه پزشک

اکثر داروهای موضعی بدون نیاز به نسخه پزشک فقط به کاهش علائم کمک می‌کنند. این داروها باعث می‌شود که بیمار احساس بهتری داشته باشد اما زمان بهبود را کاهش نمی‌دهد. استفاده از بی‌حس کننده‌های موضعی به کاهش سوزش، خارش و درد کمک می‌کند. دانستن این نکته که داروهای موضعی اثر موقتی در حدود 20 تا 30 دقیقه دارند حائز اهمیت است. محافظ‌های پوست نظیر آلانتوئین، وازلین و محصولات حاوی دایمیتیکون، ضایعه را مرطوب نگه داشته و از تبدیل شدن آن به زخم پیشگیری می‌کنند. اگر دلیل ایجاد تبخال، قرار گرفتن در معرض خوشید باشد، براق کننده‌های لب حاوی مواد ضد آفتاب می‌توانند از شیوع آن پیشگیری کنند.

کرم‌های دوکوزونال 10% (Abreva) تنها محصولاتی هستند که اگر در زمان ظهور علائم اولیه عود تبخال استعمال شوند زمان بهبود را کاهش می‌دهند و جزء داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک هستند.

درمان‌های موضعی تجویزی قوی

با استعمال آسیکلوویر (کرم زوویراکس 5%) یا پنسیکلوویر (کرم دناویر 1%) زمان بهبودی می‌تواند به نصف روز کاهش یابد و درد همراه با زخم هم کمتر احساس می‌شود. درمان‌های موضعی اثربخشی محدودی دارند زیرا نفود کمی در محل ویروس داشته و در نتیجه توانایی بهبودی را محدود می‌کند. کرم آسیکلوویر باید پنج مرتبه در روز و به مدت چهار روز استفاده شوند و کرم پنسیکلوویر هم باید هر دو ساعت یک مرتبه و به مدت چهار روز در محل تبخال استعمال شود.

قرص‌های تجویزی قوی

این قرص‌های خوراکی زمان شیوع را به خصوص وقتی که همزمان با ظهور علائم اولیه مصرف شوند کاهش می‌دهد (علائم شروع قبل از حاد شدن وضعیت کاملاً مشهود هستند)

خودمراقبتی در خانه

تبخال­ها از ویروس HSV-1 به وجود می‌آیند. افراد مبتلا به تبخال باید دست‌های خود را به‌طور مرتب به خصوص پس از لمس صورت بشویند. افراد دیگر نباید از فنجان و ظروف خورد و خوراک افراد مبتلا استفاده کنند. مراقبت‌های خانگی مثل کمپرس سرد، درد را موقتاً کاهش می‌دهد. در گذشته تصور بر این بود که لیزین که یک آمینو‌اسید است پتانسیل درمانی دارد اما واقعیات به اندازه کافی از این نظر حمایت نمی‌کنند. درمان‌های خانگی دیگر مثل روغن ویتامین E، مکمل‌های ویتامینه، پاک کننده‌های لاک ناخن و تغییر در رژیم غذایی تاکنون مورد مطالعه قرار نگرفته‌اند.

پیشگیری از تبخال

همیشه نمی‌توان از بروز و شیوع تبخال پیشگیری کرد. در افرادی که به دلیل قرار گرفتن در معرض آفتاب دچار تبخال می‌شوند ممکن است با استفاده از کرم‌های ضدآفتاب بتوان از اثر تابش شدید اشعه آفتاب پیشگیری و احتمال بروز حمله ویروسی را کاهش داد. استفاده روزانه از داروهای ضدویریسی (که در بالا ذکر شد) می‌تواند از تناوب ابتلا به تبخال به میزان چشمگیری بکاهد. البته در بسیاری از افراد تعداد حمله‌ها آن‌قدر نیست که لازم باشد روزانه از این داروها استفاده کنند.