بیماری پیسی، ویتیلیگو، برص یا آنچه به صورت عامیانه به آن لک و پیس گفته می‌شود، در حقیقت مربوط به ایجاد نواحی سفید بر روی پوست می‌باشد. این بیماری در نتیجه از بین رفتن ملانین که یک نوع رنگ‌دانه پوست است ایجاد می‌شود. بیماری پیسی یا برص می‌تواند بر نواحی مختلف پوست تاثیر گذارد، اما  در اکثر موارد در ناحیه صورت، گردن و دست‌ها ایجاد شده و در خطوط پوست مشاهده می‌شود.

چه عواملی باعث ابتلا به بیماری پیسی یا برص می‌شوند؟

ویتیلیگو، برص، پیسی یا لک و پیس در نتیجه از بین رفتن یک نوع رنگ‌دانه پوست به نام ملانین ایجاد می‌شود. در واقع ملانین نقش موثر در ایجاد سلول‌های پوستی به نام ملانوسیت (melanocyte) دارند. این سلول‌ها وظیفه رنگ‌دهی به پوست را بر عهده دارند.

در موارد ابتلا به بیماری برص یا پیسی، سلول‌های ملانوسیت کافی برای تولید ملانین مورد نیاز در پوست وجود ندارند. این شرایط باعث می‌شود نواحی سفید بر روی پوست یا موها ایجاد شود. به هر حال تاکنون مشخص نشده چرا سلول‌های ملانوسیت در نواحی خاص پوست از بین می‌روند.

علائم ابتلا به پیسی یا برص

این بیماری معمولاً با کم رنگ شدن یک ناحیه از پوست شروع شده و به تدریج پوست ناحیه مورد نظر به‌طور کامل رنگ خود را از دست می‌دهد. علاوه بر این ممکن است در این شرایط مرکز ناحیه مورد نظر سفید شده و نواحی اطراف آن رنگ پریده باشند. در مواردی که رگ‌های خونی زیر پوست وجود داشته باشد، از علائم بیماری پیسی نواحی خاص پوست که دچار تغییر رنگ می‌شوند احتمالاً به جای سفید شدن رنگ صورتی کم رنگ پیدا خواهند کرد نیز می باشد .

لبه‌های نواحی دچار تغییر رنگ پوست ممکن است صاف بوده یا نامنظم باشند. این نواحی احتمالاً قرمز و ملتهب بوده یا دارای رنگ مایل به قهوه‌ای هستند. این بیماری باعث ایجاد ناراحتی خاص همچون خشکی برای پوست فرد نمی‌شود، اما در برخی موارد نواحی دچار تغییر رنگ ممکن است گاه و بی گاه احساس خارش داشته باشند.

علاوه بر این گاهی اوقات این بیماری در نواحی رویش مو در ناحیه سر نیز مشاهده می‌شود. به این ترتیب فقدان ملانین در پوست می‌تواند باعث شود پوست ناحیه آسیب دیده به رنگ سفید یا خاکستری درآید.

انواع موارد بیماری برص یا پیسی

بیماری برص یا پیسی به دو نوع اصلی زیر قابل تفکیک است.

ویتیلیگو غیر سگمنتال (non-segmental vitiligo)

در این حالت علائم بیماری در هر دو طرف بدن به صورت متقارن با نواحی سفید شده پوست قابل تشخیص است. نواحی متقارن ایجاد شده در ارتباط با تغییر رنگ پوست را می‌توان در نواحی زیر مشاهده کرد.

• پشت دست‌ها
• بازوها
• پوست اطراف نواحی خاص بدن همچون دور چشم‌ها
• زانوها
• آرنج‌ها
• پاها

ویتیلیگو غیرسگمنتال (رایج‌ترین نوع بیماری پیسی یا برص) مشکلی است که اغلب با توجه به شرایط عملکرد نامناسب سیستم ایمنی بدن ایجاد می‌شود. در این شرایط به جای حمله کردن به سلول‌های خارجی همچون ویروس‌ها، سیستم ایمنی به سلول‌ها و بافت‌های سالم بدن حمله می‌کند و این بخش‌ها را دچار آسیب می‌نماید. به این ترتیب در صورت ابتلا به ویتیلیگو غیر سگمنتال، سیستم ایمنی بدن سلول‌های ملانوسیت بدن که عامل تولید ملانین هستند را تخریب می‌کند.

ویتیلیگو سگمنتال

در این حالت نواحی سفید فقط یک ناحیه از پوست فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهند. این نوع بیماری رواج کمتری نسبت به ویتیلیگو غیرسگمنتال دارد، هر چند موارد ابتلا به آن در بین کودکان بیشتر است. این شرایط معمولاً در سنین پایین‌تر ایجاد شده و از هر 10 کودک 3 نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند.

عوامل خطر

در موارد زیر ممکن است فرد با افزایش ریسک ابتلا به ویتیلیگو غیر سگمنتال مواجه شود.

• در مواردی که سایر اعضای خانواده به این مشکل مبتلا شوند.
• در مواردی که سابقه فامیلی در ارتباط با سایر مشکلات سیستم ایمنی وجود داشته باشد.
• در مواردی که فرد به سایر مشکلات سیستم ایمنی مبتلا شود.
• در مواردی که فرد به ملانوم (یک نوع سرطان پوست) یا لنفوم پوستی (سرطان سیستم لنفاوی) مبتلا شده باشد.
• در مواردی که تغییرات خاص ژنتیک با ابتلا به ویتیلیگو غیر سگمنتال ارتباط داشته باشد.

درمان

روش‌های درمان غیرجراحی برای بیماری برص یا پیسی به شرح زیر هستند.

دارودرمانی

استفاده از دارو در اکثر موارد در هنگامی مفید است که فرد به ویتیلیگو در نواحی خاص بدن به صورت متمرکز مبتلا شده باشد. به این ترتیب دارودرمانی دارای هدف دوگانه برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و تغییر رنگ نقاط دچار تغییر رنگ پوست می‌باشد.

استفاده از کرم‌های موضعی کورتیکو استروئید

کرم‌های دارای سطح قدرت پایین، متوسط یا زیاد اولین داروهایی هستند که برای درمان لک و پیس یا برص استفاده می‌شوند و استفاده از این داروها دارای قدمت طولانی بوده و به چند دهه قبل باز می‌گردد. استفاده از این کرم‌ها ساده است و از طریق آن‌ها برخی مشکلات پوستی به خصوص در مراحل اولیه و زمانی که این بیماری به صورت متمرکز نواحی خاص بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد، قابل بازیابی است.

این داروها در اکثر مواقع نقش تقویت‌کننده سیستم ایمنی را دارند. به هر حال معایب استفاده از این داروها شامل تاثیرگذاری غیریکنواخت و دوره درمان طولانی است که می‌تواند باعث آتروفی در لایه اپیدرم پوست شده و تحلیل پوست را به همراه داشته باشد. به این ترتیب استفاده طولانی‌مدت از این کرم‌ها می‌تواند خطوط قرمز مایل به بنفش بر روی پوست ایجاد کند.

کلسیپوتریول (calcipotriol)

امروزه از یک نوع ویتامین 3D برای درمان پسوریازیس مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو به‌طور خاص برای درمان ویتیلیگو به این دلیل استفاده می‌شود که می‌تواند باعث افزایش رنگ‌دانه‌های پوست در نواحی آسیب‌دیده شود. مکانیزم عملکرد این دارو شناخته شده نیست، ولی براساس برخی نظریه‌های مطرح شده در این رابطه بیان می‌کند این دارو از تخریب ملانوسیت پوست جلوگیری می‌کند.

نوردرمانی

نوردرمانی بر اساس این تئوری برای درمان پیسی یا برص مورد استفاده قرار می‌گیرد که نتایج بررسی‌های خاص نشان می‌دهند استفاده از طول موج‌های خاص پرتوی ماورای بنفش می‌توانند باعث تحریک ملانین و تولید مجدد رنگ‌دانه‌های پوست شوند. به‌طور همزمان، استفاده از پرتوی ماورای بنفش نیز می‌تواند در بهبود شرایط مشکل تاثیر مشخص داشته باشد. به این ترتیب پرتوی ماورای بنفش می‌توانند فاکتورهای رشد مورد نیاز برای تحریک فرآیند تولید ملانوسیت را در پوست تامین کنند. در نتیجه این امواج، تعداد سلول‌های ملانوسیت باقیمانده در پوست افزایش خواهد یافت. امروزه از پرتوهای مخصوص برای تحریک تغییر رنگ پوست استفاده شده و امکان اجتناب از عوارض جانبی روش‌های درمان از این طریق وجود دارد.

لیزردرمانی

لیزردرمانی با هدف بازیابی شرایط عادی پوست مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش از پرتو با طول موج 308 نانومتر استفاده می‌شود و این شرایط در حالی است که در هنگام استفاده از امواج ماورای بنفش از طول موج 312 نانومتر استفاده شده و به این ترتیب سلول‌های پوستی سالم دچار آسیب نمی‌شوند.

نتایج حاصل از بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد استفاده از لیزر درمانی می‌تواند تا 50% بازیابی رنگ پوست را برای فرد به همراه داشته و این شرایط به‌طور خاص در ارتباط با پوست صورت مشاهده می‌شود. عوارض جانبی ناشی از استفاده این روش عبارت از تیره‌تر شدن پوست اطراف نواحی آسیب‌دیده، سوختگی پوستی، و ابتلا به فولیکولیت (Folliculitis) باشد. علاوه بر این می‌توان از این روش به همراه داروی پیمکرولیموس (pimecrolimus) برای دستیابی به نتایج بهتر استفاده کرد.

کاهش رنگ‌دانه در پوست (depigmentation)

این درمان ممکن است برای افرادی تجویز شود که میزان پیشرفت بیماری آن‌ها زیاد بوده و به این ترتیب برص یا پیسی بیش از 50 درصد بدن آن‌ها را گرفته باشد. به این ترتیب در این روش رنگ‌دانه‌های بخش‌های باقیمانده از بدن از بین می‌روند تا این بخش‌های بدن نیز با سایر بخش‌های سفید شده هماهنگ شوند.

داروی مورد استفاده به این منظور مونوبنزون است که با غلظت 20 تا 40 درصد برای دو بار در روز در نواحی عادی پوست استفاده شده و این فرآیند تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که رنگ این نواحی پوست نیز به تدریج محو شود. در حقیقت مصرف این دارو باعث از بین رفتن ملانوسیت شده و از بین رفتن دائم رنگ پوست فرد را به همراه دارد.

علاوه بر این اسید رتینوئیک تمام ترانس یک نوع ویتامین A است که امکان استفاده از آن به صورت موضعی برای کاهش رنگ خفیف پوست وجود دارد. در اکثر موارد مصرف این دارو می‌تواند اثربخشی مونوبنزون را افزایش دهد و احتمالاً این وضعیت به خاطر تقویت فرآیند جذب دارو توسط بدن انجام می‌شود. به این ترتیب استفاده از این دارو می‌تواند سرعت کاهش رنگ پوست را افزایش دهد.

روش‌های درمان مبتنی بر جراحی

از این روش‌ها معمولاً فقط زمانی استفاده می‌شود که روش‌های درمان دارویی برای بیمار موثر نباشند. به این ترتیب این روش‌ها از قابلیت اتکای کمتر برخوردار بوده و هزینه بیشتر در مقایسه با سایر روش‌ها دارند. به هر حال، در مواردی که میزان پیشرفت بیماری زیاد باشد، احتمالاً لازم است برای رفع مشکل بیمار از این روش‌ها استفاده شود.

پیوند پوست از بدن خود بیمار

در این روش پوست عادی از سایر نقاط بدن بیمار گرفته شده و به نواحی آسیب‌دیده پیوند زده می‌شود. از این روش در اکثر موارد برای انواع خاص بیماری که در نواحی محدود ایجاد شده، استفاده می‌شود. عوارض این درمان شامل عفونت در نواحی اهدا کننده و دریافت کننده پوست، ایجاد جای زخم و جراحت در هر دو محل، ایجاد ظاهر سنگفرشی برای بدن، تغییر رنگ جزئی، یا عدم موفقیت درمان باشد.

پیوند پوست اضافی ناشی از تاول

برای این درمان تاول‌های مشخص در پوست با استفاده از گرما، سرما یا مکش ایجاد می‌شود. به این ترتیب پوست اضافی ایجاد شده به خاطر تاول برداشته شده و روی نواحی سفید شده کشیده خواهند شد. در نتیجه این درمان ممکن است جای زخم و جراحت بر روی پوست باقی بماند، ولی جای زخم باقیمانده در این شرایط کمتر از مشکلات ظاهری ایجاد شده با استفاده از تکنیک‌های معمول خواهد بود.

تاتو کردن یا کاشت رنگ‌دانه‌های پوست

در این حالت رنگ‌دانه‌های پوست به صورت مصنوعی در نواحی آسیب‌‌دیده پوست با استفاده از ابزارهای مخصوص پیوند زده می‌شوند. این درمان یک روش مناسب برای بازیابی رنگ پوست در نواحی لب‌ها است و به‌طور خاص برای افرادی استفاده می‌شود که پوست تیره دارند. به هر حال این درمان می‌تواند باعث ایجاد تب‌خال در پوست در هنگام استفاده در نواحی نزدیک لب‌ها شود. پوست تتو شده با این روش با قرار گرفتن در معرض نور خورشید تیره نمی‌شود و در واقع ممکن است هنوز نسبت به پوست عادی برنزه شده فرد، روشن‌تر باشد. توجه داشته باشید تاثیر ناشی از تتو با گذشت زمان محو می‌شود.

خارج کردن پیازهای مو

این روش یک تکنیک ابتکاری جدید است که در آن پیازهای موی آسیب دیده به منظور درمان بیمار خارج می‌شوند. در حقیقت سلول‌های ملانوسیت انواع مختلف دارند و از این طریق می‌توان سلول‌های آسیب‌دیده ملانوسیت را از محل خارج کرد.